Những điểm mới của luật đấu thầu 2023 (kỳ 2)

Luật Đấu thầu 2023 được thông qua tại kỳ họp thứ 5, Quốc hội khóa XV ngày 23/6/2023 (có hiệu lực từ ngày 01/01/2024) đã điều chỉnh nhiều quy định về đấu thầu. Dưới đây là những điểm mới của Luật Đấu thầu 2023 mà Gia Luật tổng hợp gửi đến Quý Khách hàng:

==> Xem Những điểm mới của luật đấu thầu 2023 (kỳ 1) tại đây

5. Sửa đổi mức đảm bảo dự thầu đối với lựa chọn nhà thầu

Luật Đấu thầu 2023 đã có sự thay đổi về mức đảm bảo dự thầu đối với gói thầu xây lắp, hỗn hợp có giá gói thầu ≤20 tỷ đồng, gói thầu mua sắm hàng hóa, dịch vụ phi tư vấn có giá gói thầu ≤10 tỷ đồng và một số gói thầu khác. Cụ thể:

“Điều 14. Bảo đảm dự thầu

…….

4. Căn cứ quy mô và tính chất của từng dự án, dự án đầu tư kinh doanh, gói thầu cụ thể, mức bảo đảm dự thầu trong hồ sơ mời thầu được quy định như sau:

a) Từ 1% đến 1,5% giá gói thầu áp dụng đối với gói thầu xây lắp, hỗn hợp có giá gói thầu không quá 20 tỷ đồng, gói thầu mua sắm hàng hóa, dịch vụ phi tư vấn có giá gói thầu không quá 10 tỷ đồng;

b) Từ 1,5% đến 3% giá gói thầu áp dụng đối với gói thầu không thuộc trường hợp quy định tại điểm a khoản này;

c) Từ 0,5% đến 1,5% tổng vốn đầu tư của dự án đầu tư kinh doanh áp dụng đối với lựa chọn nhà đầu tư.”

6. Rút ngắn thời hạn hoàn trả đảm bảo dự thầu

Thời gian hoàn trả đảm bảo dự thầu theo khoản 8 Điều 14 Luật Đấu thầu 2023 được rút ngắn chỉ còn 14 ngày (theo Luật Đấu thầu 2013 thì thời hạn là 20 ngày) kể từ ngày kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư được phê duyệt. Cụ thể:

“Điều 14. Bảo đảm dự thầu

….

8. Bên mời thầu có trách nhiệm hoàn trả hoặc giải tỏa bảo đảm dự thầu cho nhà thầu, nhà đầu tư không được lựa chọn theo thời hạn quy định trong hồ sơ mời thầu nhưng không quá 14 ngày kể từ ngày kết quả lựa chọn nhà thầu, nhà đầu tư được phê duyệt. Đối với nhà thầu, nhà đầu tư được lựa chọn, bảo đảm dự thầu được hoàn trả hoặc giải tỏa khi hợp đồng có hiệu lực.”

7. Bổ sung thêm trường hợp không được hoàn trả bảo đảm dự thầu 

Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung thêm trường hợp không được hoàn trả bảo đảm dự thầu tại khoản 9 Điều 14, cụ thể:

“9. Bảo đảm dự thầu không được hoàn trả trong các trường hợp sau đây:

….

d) Nhà thầu không tiến hành hoặc từ chối thương thảo hợp đồng (nếu có) trong thời hạn 05 ngày làm việc đối với đấu thầu trong nước và 10 ngày đối với đấu thầu quốc tế kể từ ngày nhận được thông báo mời thương thảo hợp đồng hoặc đã thương thảo hợp đồng nhưng từ chối hoàn thiện, ký kết biên bản thương thảo hợp đồng, trừ trường hợp bất khả kháng;”

8. Bổ sung hành vi cấm thầu 

Căn cứ theo Điều 16 Luật Đấu thầu 2023, các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu được sửa đổi, bổ sung so với Luật Đấu thầu 2013 như sau:

a) Quy định về những trường hợp thông thầu 

Hành vi thông thầu quy định tại khoản 3 Điều 16 Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung thêm quy định về việc: “Nhà thầu, nhà đầu tư có năng lực, kinh nghiệm đã tham dự thầu và đáp ứng yêu cầu của hồ sơ mời thầu nhưng cố ý không cung cấp tài liệu để chứng minh năng lực, kinh nghiệm khi được bên mời thầu yêu cầu làm rõ hồ sơ dự thầu hoặc khi được yêu cầu đối chiếu tài liệu nhằm tạo điều kiện để một bên trúng thầu”, nhờ đó tăng tính minh bạch trong công tác đấu thầu, giúp hạn chế được tình trạng thông thầu.  

b) Quy định về những trường hợp cản trở

Ngoài những quy định cũ về hành vi cản trở, tại khoản 5 Điều 16 còn quy định thêm các hành vi cản trở đấu thầu như: Có hành vi vi phạm pháp luật về an toàn, an ninh mạng nhằm can thiệp, cản trở việc đấu thầu qua mạng.

9. Điều chỉnh các trường hợp vi phạm đối với chuyển nhượng thầu

Luật Đấu thầu 2023 có thay đổi quy định về các hành vi bị cấm trong hoạt động chuyển nhượng thầu, thay vì quy định theo khung cứng như trước đây thì nay giao trách nhiệm cho chủ đầu tư và tư vấn giám sát trong vấn đề này. Cụ thể:

“Điều 16. Các hành vi bị cấm trong hoạt động đấu thầu

………

8. Chuyển nhượng thầu trong trường hợp sau đây:

a) Nhà thầu chuyển nhượng cho nhà thầu khác phần công việc thuộc gói thầu ngoài giá trị tối đa dành cho nhà thầu phụ và khối lượng công việc dành cho nhà thầu phụ đặc biệt đã nêu trong hợp đồng;

b) Nhà thầu chuyển nhượng cho nhà thầu khác phần công việc thuộc gói thầu chưa vượt mức tối đa giá trị công việc dành cho nhà thầu phụ nêu trong hợp đồng nhưng ngoài phạm vi công việc dành cho nhà thầu phụ đã đề xuất trong hồ sơ dự thầu, hồ sơ đề xuất mà không được chủ đầu tư, tư vấn giám sát chấp thuận;

c) Chủ đầu tư, tư vấn giám sát chấp thuận để nhà thầu chuyển nhượng công việc quy định tại điểm a khoản này;

d) Chủ đầu tư, tư vấn giám sát chấp thuận để nhà thầu chuyển nhượng công việc quy định tại điểm b khoản này mà vượt mức tối đa giá trị công việc dành cho nhà thầu phụ nêu trong hợp đồng.”

10. Bổ sung trường hợp chỉ định thầu 

Luật Đấu thầu 2023 đã luật hóa một số trường hợp lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt (được quy định tại Quyết định 17/2019/QĐ-TTg) tại Điều 23 với các gói thầu như sau:

• Gói thầu vận chuyển hàng dự trữ quốc gia để cứu trợ, viện trợ trong trường hợp phải giao hàng ngay.
• Gói thầu thuê kho lưu giữ hàng tạm giữ, gói thầu thuê vận chuyển, bốc xếp hàng tạm giữ tại các cảng biển, địa điểm kiểm tra hàng hóa tập trung trong trường hợp chỉ có duy nhất một đơn vị cung cấp dịch vụ trong cảng.
• Gói thầu nhập khẩu vũ khí thể thao phục vụ các câu lạc bộ, trường, trung tâm đào tạo huấn luyện thể thao tập luyện, thi đấu hằng năm.

11. Bổ sung gói thầu được áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh

Điều 24 Luật Đấu thầu 2023 quy định những gói thầu hỗn hợp cung cấp hàng hóa và xây lắp, trong đó nội dung xây lắp đáp ứng quy định “xây lắp công trình đơn giản đã có thiết kế bản vẽ thi công được phê duyệt”, giá gói thầu không quá 05 tỷ đồng sẽ được áp dụng hình thức chào hàng cạnh tranh.

12. Đảm bảo cạnh tranh trong đấu thầu

Tại Điều 6 Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung thêm quy định về việc:

Nhà thầu nộp hồ sơ quan tâm, hồ sơ dự sơ tuyển phải độc lập về pháp lý và độc lập về tài chính với quản lý dự án, giám sát; nhà thầu tư vấn lập, thẩm tra, thẩm định hồ sơ thiết kế, dự toán; nhà thầu tư vấn lập, thẩm định nhiệm vụ khảo sát, thiết kế.

Nhà thầu tham dự thầu phải độc lập về pháp lý và độc lập về tài chính với các nhà thầu tư vấn quản lý dự án, tư vấn giám sát; nhà thầu tư vấn lập, thẩm định nhiệm vụ khảo sát, thiết kế.

Đồng thời Luật hóa tiêu chí đánh giá độc lập về pháp lý và độc lập về tài chính của nhà thầu (hiện nay được quy định tại khoản 4 Điều 2 Nghị định 63/2014/NĐ-CP).

13. Bổ sung các thông tin yêu cầu cập nhật trên Hệ thống e-GP

Điều 7 Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung quy định cập nhật thông tin về lựa chọn nhà đầu tư, đồng thời, bổ sung thêm các thông tin phải đăng tải khi lựa chọn nhà thầu như: Thông tin dự án, hồ sơ mời quan tâm, hồ sơ mời sơ tuyển, hồ sơ mời thầu, các nội dung sửa đổi, làm rõ hồ sơ (nếu có), thông tin chủ yếu về hợp đồng, kết quả thực hiện hợp đồng của nhà thầu.

14. Bổ sung thêm vào nội dung kế hoạch lựa chọn nhà thầu

Khoản 8 Điều 39 Luật Đấu thầu 2023 bổ sung thêm nội dung tùy chọn mua thêm (nếu có) đối với kế hoạch lựa chọn nhà thầu, Luật Đấu thầu 2013 chưa có quy định này (Luật Đấu thầu 2013 chưa có quy định này), cụ thể:

“Điều 39. Nội dung kế hoạch lựa chọn nhà thầu

……..

8. Tùy chọn mua thêm (nếu có):

a) Tùy chọn mua thêm là khả năng chủ đầu tư mua bổ sung hàng hóa, dịch vụ tư vấn, dịch vụ phi tư vấn của gói thầu ngoài khối lượng nêu trong hợp đồng;

b) Trường hợp gói thầu áp dụng tùy chọn mua thêm, kế hoạch lựa chọn nhà thầu phải ghi rõ khối lượng, số lượng, giá trị ước tính của phần tùy chọn mua thêm;

c) Tùy chọn mua thêm được thực hiện khi đáp ứng đủ các điều kiện: nhà thầu đã trúng thầu thông qua đấu thầu rộng rãi, đàm phán giá; khối lượng mua thêm không vượt 30% của khối lượng hạng mục tương ứng nêu trong hợp đồng; có dự toán được phê duyệt đối với khối lượng mua thêm; đơn giá của hàng hóa, dịch vụ mua thêm không được vượt đơn giá của các hàng hóa, dịch vụ tương ứng trong hợp đồng; chỉ áp dụng trong thời gian có hiệu lực của hợp đồng.”

Quy định mới này tạo điều kiện cho chủ đầu tư/đơn vị mời thầu chủ động trong việc mua sắm thêm khối lượng hàng hóa ngoài khối lượng hàng hóa đã được phê duyệt trúng thầu. Tuy nhiên, kèm theo khối lượng mua thêm là các điều kiện về việc đơn giá hàng hóa, dịch vụ không được vượt đơn giá tương ứng trong hợp đồng và giới hạn về khối lượng hàng hóa mua thêm.

15. Điểm mới về lựa chọn nhà thầu cung cấp thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm, thiết bị y tế

So với trước đây Điều 48 Luật Đấu thầu 2013 quy định khái quát về nhà thầu cung cấp thuốc, vật tư y tế thì tại Điều 55 Luật Đấu thầu 2023 bổ sung một số quy định mới đáng chú ý nhằm giải quyết những khó khăn, vướng mắc trong hoạt động đấu thầu mua thuốc, hóa chất, vật tư xét nghiệm và thiết bị y tế. Điểm nổi bật về đấu thầu trong lĩnh vực y tế đó là các cơ sở y tế công lập tự quyết định mua thuốc ngoài danh mục thuốc chi trả của bảo hiểm y tế, mua vắc xin để tiêm chủng theo hình thức dịch vụ.

16. Quy định về việc thanh tra, kiểm tra, giám sát hoạt động đấu thầu 

Luật Đấu thầu 2023 đã bổ sung thêm một số quy định mới về việc kiểm tra hoạt động đấu thầu và giám sát hoạt động đấu thầu tại Điều 86 (trước đây tại Điều 87 Luật Đấu thầu 2013), nhằm đảm bảo công tác đấu thầu được minh bạch, công bằng.

17. Đấu thầu qua mạng được áp dụng với tất cả các gói thầu từ năm 2025

Theo điểm b khoản 1 Điều 50 Luật Đấu thầu 2023: "Từ ngày 01 tháng 01 năm 2025, áp dụng đấu thầu qua mạng đối với tất cả các gói thầu, trừ trường hợp không đấu thầu trên Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia theo quy định tại khoản 5 Điều 50." (Luật Đấu thầu 2013 chưa quy định điều này).

Tổng quan Luật Đấu thầu 2023 được ban hành là cơ sở pháp lý quan trọng để nâng cao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp trong việc lựa chọn nhà thầu. Bên cạnh đó, Luật có nhiều sửa đổi quan trọng, tháo gỡ điểm nghẽn về đấu thầu trong nhiều lĩnh vực, đáp ứng mục tiêu nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước./.